9789033130991

15 houdt (sic) ik hier; dan eene afgeschrevene over 1 Mose 15, 7-17, eene over Rom. 3, 1-8 en eene over Eph. 2 vs. 10, de laatste schreef de Heer Gustav Langen voor u af – gij geeft ze wel na lezing aan de Clercq. Dan nog 6Duitsche preeken, 2 voor u, 2 voor de Clercq en 2 voor Boissevain.’ 4 Eduard Böhl geeft in de levensschets over zijn schoonvader informatie door die in dit verband belangwekkend is: ‘Men moet twee tijdperken bij dr. Kohlbrugge onderscheiden. In de eerste, van 1846 – 1854, schreef hij het meerendeel van zijn preeken [uit], en liet vrienden toe, ze in de Duitsche en Hollandsche taal te laten drukken; ten dele bewaarde hij ze zelf als manuscript. In het tweede tijdperk, ongeveer vanaf 1854, schreef dr. Kohlbrugge zijn preeken zelden [uit]; maar ze werden door de handen van vrienden nageschreven en door hem nagezien.’ 5 Het is echter de vraag of deze informatie helemaal juist is. Eind december 1846 schreef Kohlbrugge immers aan Steven de Clercq: ‘Hadt (sic) ik nu die preekenmaar voor ulieden op papier,maar dat ging niet.Gij kunt begrij- pen dat ik van schetsen hebmoeten preeken. Intusschen heb ik nog wel een aantal van 18 a 20 preeken voor u, die nog niet afgeschreven zijn.’ 6 Diverse bronnen laten zien dat de handschriften niet door Kohlbrugge zelf, maar door anderen geschreven zijn. Zelf maakte hij vaak gebruik van korte schetsen, waarvan een aantal in de Utrechtse universiteitsbi- bliotheek nog voorhanden is. Aan dit resultaat van Boele’s speurzin heb ik niet veel toe te voegen. In de publicatie die voor u ligt, wordt dus een twaalftal preken gepresenteerd die in vertaling uit het Duits al geruime tijd eerder zijn verschenen. Om twee redenen leek een heruitgave verantwoord. In de eerste plaats is de vertaling van althans déze gedateerde uitgaven naar huidige maatstaf niet zelden ge- brekkig en soms ronduit ondoorzichtig te noemen. Dat noodzaakte mij om hier en daar drastisch in te grijpen, hetzij schrappend, hetzij herformulerend. In de tweede plaats zijn de vorige uitgaven van de hier aangeboden preken 4. Archief Kohlbrugge, Handschrift 15.B.36 brief 74, 4 nov. 1847. 5. Voorbericht voor de Duitsche uitgave, met eene schets van het leven van Kohlbrugge in Vijf en twintig Leerredenen van dr. H.F. Kohlbrugge gehouden in de jaren 1846 - 1851, Amsterdam, 1935. 6. Archief Kohlbrugge, port. 30 brief 72.