9789033130793

11 heren uit Den Bosch werden hartelijk ontvangen en nog hoffelijker uitgeleide gedaan. Maar ze boekten weinig resultaat. De onderhande- laars hadden hun voorwaarden in zo’n vijftig artikelen beschreven. Ze wilden blijvend ruimte geven voor de katholieke godsdienst in Den Bosch. Sommige artikelen ging erg ver. Zo werden gereformeerde burgers verplicht om zich bij het betreden van een Rooms-Katholieke Kerk aan te passen aan de liturgische gebruiken. De positie van de Bossche onderhandelaars was zwak. De meeste voorwaarden werden ‘plat afgeslagen’. Monniken en priesters waren niet meer welkom in het nieuwe Den Bosch. Nonnen en andere vrouwelijke geestelijken mochten in hun kloosters blijven wonen. Vrijdag 14 september werd een verdrag voor overgave van de stad getekend. De zaterdag daarna heerste er een matte sfeer in de stad. Zonder het geluid van beschietingen en inslagen was het onwerkelijk stil. Som- mige burgers waren bezig om hun huisraad in te pakken. Ze wilden de stad zo snel mogelijk verlaten. In de kloosters en kerken heerste er een drukte van belang. Altaren werden afgebroken, beelden en sieraden ingepakt, officiële eigendomsbewijzen veilig gesteld. 2 De zondag daarna werd in de grotendeels ontmantelde kerken de mis bediend en trok er voor de laatste maal een processie door de stad. Maandag 17 september was de dag van de overdracht. In alle vroegte reed een eindeloze stoet van twaalfhonderd karren de stad binnen, om later die dag ’s-Hertogenbosch weer te verlaten, vol met meubels en persoonlijke bezittingen van Bosschenaren die hun keuze had- den gemaakt. Over de Sint-Jansbrug aan de kant van Vught kwam ’s morgens om vijf uur een onafgebroken stroom van militairen en geestelijken op gang. Ze verlieten de stad aan de zuidzijde, om zo via Deuteren over de Vughterheide richting te kiezen naar de Zuidelijke Nederlanden. Langs de weg stonden duizenden Hollanders, die dagen tevoren afgereisd waren om dit historische moment mee te maken. Om vijf uur ’s middags trok de prins de stad binnen. Frederik Hen- drik stond geen plunderingen of knevelarijen toe. Op geestelijken en burgers mocht niet geschimpt worden. En er was vrijheid van geweten, hoewel de openbare eredienst voor de rooms-katholieken verboden was. 3