Geloofsgetuigenis van Salomo de Jood

9 W OORD VOORAF Wie zich bezighoudt met (kerk)historisch onderzoek doet soms ver- rassende vondsten. Enige tijd geleden zocht ik iets in de bibliotheek- catalogus van de Vrije Universiteit te Amsterdam. Daarbij stuitte ik op eenwerkjemet de titel: Een verstandige, En zeer Christelyke Belydenis van meester Salomo, Een Jood in de Vergaderinge van Meester Humphry te Londen gedaan. Ik wist dat dit geschrift ooit uitgegeven was door Alexander Comrie, maar had er nooit een exemplaar van kunnen vinden. Verder onderzoek naar de herkomst en de uitgave van dit boekje leidde opnieuw tot verrassende ontdekkingen, die meer licht werpen op de begintijd van Comrie inNederland.Het onderzoek van dr. A.G. Honig, die zijn dissertatie aan Comrie wijdde, kan daardoor op sommige puntenworden aangevuld en bevestigd. In de historische inleiding die aan het ‘Geloofsgetuigenis van Salomo de Jood’ vooraf- gaat, heb ik gepoogd deze gegevens te verwerken. Het getuigenis van Salomo de Jood is voor deze uitgave opnieuw vertaald. De vertaling van Comrie was behoorlijk gedateerd en nogal eens in gebrekkigNederlands. Ook heeft hij de inleiding van Thomas Humfrey niet in de uitgave opgenomen. Soms liet hij een enkele zin of zinsnede weg of voegde hij iets toe. De weggelaten zinnen zijn in deze uitgave weer opgenomen en Comries toevoegingen cursief weergegeven en in een voetnoot verantwoord. De uitgave van Comrie werd voorafgegaan door een uitvoerige voor- rede,waarschijnlijk van de hand vanWillemHoogwerff uit Geervliet. Deze zorgde ook voor toelichtende opmerkingen bij het getuigenis van Salomo de Jood. Vooral de voorrede is vanwege de omvang en de vele onderverdelingen voor de huidige lezer niet eenvoudig te volgen. Om die reden heb ik in een apart hoofdstuk de hoofdlijnen