Geschiedenis van een scheuring

geschiedenis van een scheuring 13 Inleiding Geschiedenis van een scheuring biedt het vervolg opmijn dissertatie Vernieuwing en ver- warring. Om de toegankelijkheid van de studie over ‘1953’ te vergroten voor lezers die het proefschrift niet kennen, kunnen enkele inleidende opmerkingen over de geschiedenis van de Gereformeerde Gemeenten dienstbaar zijn. Karakteristiek van de periode 1941-1948 De jaren dertig waren voor de Gereformeerde Gemeenten een tijdvak met een zekere bloei van het geestelijke leven en een toenemende consolidatie. 2 Daaraan droeg de leeruitspraak van 27mei 1931 over het genadeverbond bij. 3 Het begin van de oorlogsjaren, omstreeks 1941, bracht een zekere onrust, die veroorzaakt werd door het verschil in waardering van de bezettende macht bij ds. G.H. Kersten te Rotterdam en ds. R. Kok te Veenendaal. Kersten bepleitte aanvankelijk passiviteit tegenover de Duitsers, die hij zag als een roede inGods hand. 4 Ook Kok riep op tot verootmoedigingenbekering,maarwasuitgesprokenOranjegezindenpro-Engels. Hij bepleitte een actief verzet. 5 De onrust in de gemeenten nam nog toe door de moeizame overkomst van dr. C. Steenblok, die in 1943 de Gereformeerde Kerken had verlaten. Dat was alleen mogelijk, omdat Kersten in de classis Tholen zijn volle gewicht als deputaat in de schaal had geworpen. Kersten, die te kampen had met een zwakke gezondheid, beleefde de komst van Steenblok als het antwoord op zijn vragen. 6 Een half jaar na zijn overkomst werd Steenblok benoemd tot hulpdocent aan de Theologische School. 7 Het laat zich verstaan dat deze benoeming op zo’n korte termijn vragen en verzet opriep. Op 12 april 1944 hield Steenblok een referaat op de onderwijzersvergadering over ‘Christus en de algemene genade’, dat nogal afweek van het heersende gevoelen binnendeGereformeerdeGemeenten.Daarwasmen vanmening dat de algemene genade vloeide uit de genade van Christus. 8 Steenblok rekende ze tot de algemene openbaring, die Christus als Logos schenkt in het Koninkrijk van Gods macht of algemene voorzienigheid. 9 Na het referaat vormde zich een factie onder de predikanten, geleid door Kok, die begon te opponeren tegenhet door Kerstengevoerde beleid ten aanzien van Steen- blok en tegen de visie van Steenblok op de algemene genade. 10 Kok ondernam een vergeefse poging om de leer van de algemene genade op de Generale Synode van 1944 aan de orde te stellen. Het onderwerp stond centraal tijdens de voortgezette Generale Synode van 1945, die op voorstel van Kersten in een korte, compacte for- muleringuitsprakdat de algemenegenadebehoort tot de voorzienigheidvanGod. 11