De morgenster van Wittenberg

9 - 1 - De zestiende eeuw, een andere wereld Wie kennis neemt van het leven van een vrouw als Katharina von Bora (1499-1552), stapt een andere wereld binnen. Een wereld waarin de levensomstandigheden van een vrouw in de verste verte nog niet lijken op die van een vrouw die in de 21e eeuw leeft. In de zestiende eeuw hadden de huizen nog geen elektriciteit, stromendwater of riolering.Houtkachelsmoesten de warmte in huis brengen. Kaarsen en olielampen het licht. De was werd met de hand gedaan, als het kon buiten. Koken gebeurde in ketels die boven een vuur werden gehangen dat steeds moest worden opgestookt. De actieradius van de meeste gezinnen was nog niet groot. Als men er al het geld voor had, was reizen nog bepaald niet comfortabel, al kwam je met paard-en-wagen over die onver- harde en onverlichte wegen nog een heel eind. Het zijn zo van die factoren die al duidelijk maken dat het verzorgen van een gezin indie tijd een volledige dagtaakwas, en een redelijk zware ook. De strijd om het bestaan was hard. Soms zelfs bikkelhard, als door werkloosheid of ziekte de armoede toesloeg en men afhankelijk werd van anderen. Er was armenzorg, die werd ge- organiseerd door de kerk. Maar een echte sociale voorziening was het natuurlijk niet, zeker niet naar onze huidige begrippen. En dan was er nog het altijd loerende gevaar van ziektes, die in korte tijd vele slachtoffers konden maken omdat ze de vorm