De plichten der ouders

14 zaligheid te brengen. Hiermee wordt tevens aangegeven dat Koelman, al dateert zijn werk van de tweede helft der 17 e eeuw, nog volop hoort tot de zogenoemde eerste fase van de Nadere Reformatie. Later, met name in de 18 e eeuw, wordt de beweging steeds meer gekenmerkt door verinnerlijking ten aanzien van het persoonlijk geestelijk leven en is er van een krachtig appél op de natie nauwelijks meer sprake. Koelman zet zijn ‘program’ tot Nadere Reformatie na enige kleinere geschriften vooral in door de publicatie in 1678 van ‘De pointen van nodige Reformatie, omtrent de kerk en kerkelijke, en belijders der Ge- reformeerde Kerke van Nederlandt’. In een twaalftal ‘pointen’ geeft hij daarin vooral aan de kerk als geheel aanwijzingen om zich nader te reformeren. Opvallend is hierbij het tiende punt, dat wijst op de verplichting van het houden van huiselijke godsdienstoefeningen. Hiermee betreden we dus het terrein van het gezin. In 1679 reeds publi- ceerde hij het uiterst belangwekkende geschrift ‘De pligten der ouders in kinderen voor Godt op te voeden’, het werk waar het ons hier vooral om te doen is. Het is op zijn minst opmerkelijk, dat ná de brede uiteen- zetting van de noodzaak tot nadere reformatie, dit pedagogische tractaat als eerste van een lange reeks verschijnt. De plichten der ouders Een enkel woord over dit uitermate belangrijke geschrift moge hieron- der volgen. Het belangwekkende ervan schuilt vooral hierin dat het één der weinige gereformeerde opvoedingsgeschriften is uit de 16 e en 17 e eeuw. Slechts een enkel werk was, geheel of gedeeltelijk, aan deze zaak gewijd. We denken dan bijvoorbeeld aan de ‘Geestelijcke Queeckerije’ van Johannes de Swaef, eenMiddelburgse schoolmeester, die dit werkje in 1621 publiceerde. De Swaef biedt hierin voorschriften voor ‘een opvoedinge der kinderen, uyt den geloove, na Gods woort, streckende totGods eere, het gemeene beste van de Republijcke, ende derGemeynte des Heere Christi, ende tot der kinderen heyl’. In 1655 publiceerde de Amsterdamse predikant Petrus Wittewrongel zijn ‘Oeconomia